Kościół św. Piotra
Niewielki kościół św. Piotra znajdował się niegdyś na rogu obecnych ulic Poselskiej (w przeszłości jej zachodnia część zwana była niekiedy ul. św. Piotra) i Grodzkiej. Miejsce to znajdowało się w północnej części dawnego Okołu, na krawędzi jego placu targowego znajdującego się do XIV w. pomiędzy obecnymi ulicami Grodzką, Kanoniczą, Poselską i placem św. Marii Magdaleny – w pobliżu wylotu drogi prowadzącej z Okołu na północ. Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z rachunków świętopietrza z lat 1325–1327. Nie jest pewne, kiedy został zbudowany. Jeśli stało się to w XIII w. lub wcześniej (Jerzy Rajman przypuszcza nawet, że mógł powstać w XI–XII w.) – można domyślać się, że podobnie jak inne kościoły Okołu stanowił fundację możnowładczą oraz spłonął w 1306 r. Nie odnaleziono jednak dotąd żadnych śladów romańskich.
Kościół spłonął w 1455 r. Odbudowany, został oddany kapitule krakowskiej (obok znajdował się dom kanoników). Na początku XVI w. został przebudowany dzięki Maciejowi z Miechowa (co stanowiło wyjątkowe przedsięwzięcie w okresie nasilenia reformacji), a w 1624 r. zbarokizowano go staraniem kanonika Stanisława Garwaskiego. W źródłach znajdują się też wzmianki o budowie (przebudowie?) z 1663 r.
Kościół był niewielką budowlą, początkowo zapewne romańską, później gotycką (w sondażach archeologicznych odkryto wątki murów gotyckich), na planie prostokąta, z wejściem od strony ul. Grodzkiej. Z akt wizytacji biskupa Jerzego Radziwiłła z 1599 r. oraz biskupa Andrzeja Załuskiego z 1748 r. wynika, że znajdował się w nim tylko jeden ołtarz; w księdze dochodów diecezji z 1529 r. jest wprost określony jako kapliczka.
W końcu wieku XVIII został uznany za opuszczony i w 1786 r. nakazano go eksekrować i zburzyć. Zamknięty został w 1791 r. Budynek został przebudowany na dom mieszkalny (jego pozostałości tkwią w murach dzisiejszej kamienicy przy ul. Grodzkiej 38).
|
|
|
kościół św. Piotra na makiecie XV-wiecznego Krakowa w Podziemiach Rynku Głównego w Krakowie |
|
|
dom na rogu ul. Grodzkiej i ul. Poselskiej, zbudowany na miejscu dawnego kościółka św. Piotra |
|
Bibliografia
Tomasz Węcławowicz, Topographia sacra romańskiego Krakowa [w:] Kraków romański. Materiały sesji naukowej odbytej 13 kwietnia 2013 roku, Kraków 2014 (Kraków w Dziejach Narodu, nr 33), s. 45–53.
Emil Zaitz, Kraków romański w świetle badań archeologicznych [w:] Kraków romański. Materiały sesji naukowej odbytej 13 kwietnia 2013 roku, Kraków 2014 (Kraków w Dziejach Narodu, nr 33), s. 55–84.
Dariusz Niemiec, Archeologia w badaniach nad średniowiecznymi miastami Ziemi Krakowskiej (mszps, praca doktorska w Instytucie Archeologii UJ, Kraków 2009).
Waldemar Komorowski, Kamila Follprecht, Rozwój urbanistyczno-architektoniczny Krakowa intra muros w czasach nowożytnych [w:] Kraków. Nowe studia nad rozwojem miasta, red. J. Wyrozumski, Kraków 2007 (Biblioteka Krakowska, nr 150), s. 189–295.
Bogusław Krasnowolski, Lokacje i rozwój Krakowa, Kazimierza i Okołu. Problematyka rozwiązań urbanistycznych [w:] Kraków. Nowe studia nad rozwojem miasta, red. J. Wyrozumski, Kraków 2007 (Biblioteka Krakowska, nr 150), s. 355–426.
Michał Rożek, Urbs celeberrima. Przewodnik po zabytkach Krakowa, Kraków 2006.
Elżbieta Piwowarczyk, Romańskie kościoły przedlokacyjnej osady tzw. Okołu – wczesnośredniowieczne fundacje możnych w Krakowie, „Krakowskie Studia Małopolskie”, 2002, nr 6, s. 105–114.
Garwaski, Stanisław [w:] Encyklopedia Krakowa, Warszawa-Kraków 2000, s. 233.
Iwona Kęder, Wojciech Kęder, Kościoły nieistniejące [w:] Encyklopedia Krakowa, Warszawa-Kraków 2000, s. 450–451.
Dzieje Krakowa, red. Janina Bieniarzówna, Jan Marian Małecki, t. I: Jerzy Wyrozumski, Kraków do schyłku wieków średnich, Kraków 1992.
Michał Rożek, Nie istniejące kościoły Krakowa, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 1983 (R. 33), s. 95–120.
Stanisław Tomkowicz, Ulice i place Krakowa w ciągu dziejów. Ich nazwy i zmiany postaci, Kraków 1926 (Biblioteka Krakowska, nr 63–64).
Piotr Jacek (Hiacynt) Pruszcz, Kleynoty stołecznego miástá Krakowa, albo koscioły, y co w nich iest widzenia godnego y znácznego, przez Piotra Hiacyntha Prvszcza, krotko opisane, Powtornie záś z pilnośćią przeyźrzáne, y do druku z additámentem nowych Kośćiołow y Relikwii S. podane, z pozwoleniem Zwierzchnośći Duchowney, Kraków 1745.
Przewodnik abo kościołów krakowskich krótkie opisanie wydany w 1603 z widokami Krakowa, którego już nie ma, opr. Justyna Kiliańczyk-Zięba, Kraków 2002.
2000–2024 Grzegorz Bednarczyk
Materiały z tej strony są objęte prawami autorskimi – zajrzyj do informacji na ten temat.
|