Nieistniejące kościoły Krakowa



Kościół św. Piotra

Niewielki kościół św. Piotra znajdował się niegdyś na rogu obecnych ulic Poselskiej (w przeszłości jej zachodnia część zwana była niekiedy ul. św. Piotra) i Grodzkiej. Miejsce to znajdowało się w północnej części dawnego Okołu, na krawędzi jego placu targowego znajdującego się do XIV w. pomiędzy obecnymi ulicami Grodzką, Kanoniczą, Poselską i placem św. Marii Magdaleny – w pobliżu wylotu drogi prowadzącej z Okołu na północ. Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z rachunków świętopietrza z lat 1325–1327. Nie jest pewne, kiedy został zbudowany. Jeśli stało się to w XIII w. lub wcześniej (Jerzy Rajman przypuszcza nawet, że mógł powstać w XI–XII w.) – można domyślać się, że podobnie jak inne kościoły Okołu stanowił fundację możnowładczą oraz spłonął w 1306 r. Nie odnaleziono jednak dotąd żadnych śladów romańskich.

Kościół spłonął w 1455 r. Odbudowany, został oddany kapitule krakowskiej (obok znajdował się dom kanoników). Na początku XVI w. został przebudowany dzięki Maciejowi z Miechowa (co stanowiło wyjątkowe przedsięwzięcie w okresie nasilenia reformacji), a w 1624 r. zbarokizowano go staraniem kanonika Stanisława Garwaskiego. W źródłach znajdują się też wzmianki o budowie (przebudowie?) z 1663 r.

Kościół był niewielką budowlą, początkowo zapewne romańską, później gotycką (w sondażach archeologicznych odkryto wątki murów gotyckich), na planie prostokąta, z wejściem od strony ul. Grodzkiej. Z akt wizytacji biskupa Jerzego Radziwiłła z 1599 r. oraz biskupa Andrzeja Załuskiego z 1748 r. wynika, że znajdował się w nim tylko jeden ołtarz; w księdze dochodów diecezji z 1529 r. jest wprost określony jako kapliczka.

W końcu wieku XVIII został uznany za opuszczony i w 1786 r. nakazano go eksekrować i zburzyć. Zamknięty został w 1791 r. Budynek został przebudowany na dom mieszkalny (jego pozostałości tkwią w murach dzisiejszej kamienicy przy ul. Grodzkiej 38).

kościół św. Piotra (na pomarańczowo) na Planie Kołłątajowskim z 1785 r.
kościół św. Piotra na makiecie XV-wiecznego Krakowa w Podziemiach Rynku Głównego w Krakowie
kościół św. Piotra (na pomarańczowo) na Planie Kołłątajowskim z 1785 r. (Stare mapy Krakowa i okolic)
kościół św. Piotra na makiecie XV-wiecznego Krakowa w Podziemiach Rynku Głównego w Krakowie
dom na rogu ul. Grodzkiej i ul. Poselskiej, zbudowany na miejscu dawnego kościółka św. Piotra
dom na rogu ul. Grodzkiej i ul. Poselskiej, zbudowany na miejscu dawnego kościółka św. Piotra

Bibliografia

  • Tomasz Węcławowicz, Topographia sacra romańskiego Krakowa [w:] Kraków romański. Materiały sesji naukowej odbytej 13 kwietnia 2013 roku, Kraków 2014 (Kraków w Dziejach Narodu, nr 33), s. 45–53.
  • Emil Zaitz, Kraków romański w świetle badań archeologicznych [w:] Kraków romański. Materiały sesji naukowej odbytej 13 kwietnia 2013 roku, Kraków 2014 (Kraków w Dziejach Narodu, nr 33), s. 55–84.
  • Dariusz Niemiec, Archeologia w badaniach nad średniowiecznymi miastami Ziemi Krakowskiej (mszps, praca doktorska w Instytucie Archeologii UJ, Kraków 2009).
  • Waldemar Komorowski, Kamila Follprecht, Rozwój urbanistyczno-architektoniczny Krakowa intra muros w czasach nowożytnych [w:] Kraków. Nowe studia nad rozwojem miasta, red. J. Wyrozumski, Kraków 2007 (Biblioteka Krakowska, nr 150), s. 189–295.
  • Bogusław Krasnowolski, Lokacje i rozwój Krakowa, Kazimierza i Okołu. Problematyka rozwiązań urbanistycznych [w:] Kraków. Nowe studia nad rozwojem miasta, red. J. Wyrozumski, Kraków 2007 (Biblioteka Krakowska, nr 150), s. 355–426.
  • Michał Rożek, Urbs celeberrima. Przewodnik po zabytkach Krakowa, Kraków 2006.
  • Elżbieta Piwowarczyk, Romańskie kościoły przedlokacyjnej osady tzw. Okołu – wczesnośredniowieczne fundacje możnych w Krakowie, „Krakowskie Studia Małopolskie”, 2002, nr 6, s. 105–114.
  • Garwaski, Stanisław [w:] Encyklopedia Krakowa, Warszawa-Kraków 2000, s. 233.
  • Iwona Kęder, Wojciech Kęder, Kościoły nieistniejące [w:] Encyklopedia Krakowa, Warszawa-Kraków 2000, s. 450–451.
  • Dzieje Krakowa, red. Janina Bieniarzówna, Jan Marian Małecki, t. I: Jerzy Wyrozumski, Kraków do schyłku wieków średnich, Kraków 1992.
  • Michał Rożek, Nie istniejące kościoły Krakowa, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 1983 (R. 33), s. 95–120.
  • Stanisław Tomkowicz, Ulice i place Krakowa w ciągu dziejów. Ich nazwy i zmiany postaci, Kraków 1926 (Biblioteka Krakowska, nr 63–64).
  • Piotr Jacek (Hiacynt) Pruszcz, Kleynoty stołecznego miástá Krakowa, albo koscioły, y co w nich iest widzenia godnego y znácznego, przez Piotra Hiacyntha Prvszcza, krotko opisane, Powtornie záś z pilnośćią przeyźrzáne, y do druku z additámentem nowych Kośćiołow y Relikwii S. podane, z pozwoleniem Zwierzchnośći Duchowney, Kraków 1745.
  • Przewodnik abo kościołów krakowskich krótkie opisanie wydany w 1603 z widokami Krakowa, którego już nie ma, opr. Justyna Kiliańczyk-Zięba, Kraków 2002.
  •  

    2000–2024 Grzegorz Bednarczyk

    Materiały z tej strony są objęte prawami autorskimi – zajrzyj do informacji na ten temat.